MALİYE, KURGAN VE VEDAS İLE 7/24 İŞLETMENİN İÇİNDE

• MALİYE, KURGAN VE VEDAS İLE 7/24 İŞLETMENİN İÇİNDE
• İZBAŞ MALİ VE MEVZUAT DANIŞMANI PROF. DR. KERAMETTİN TEZCAN:
• “1 EKİM’DE UYGULAMAYA BAŞLANAN YAPAY ZEKÂ TABANLI KURGAN VE VEGAS SİSTEMLERİ, İŞ DÜNYASI VE MALİ MÜŞAVİRLER ARASINDA HÂLÂ TAM OLARAK ANLAŞILMADI”
• “ELEKTRONİK ORTAMDA YAPAY ZEKÂYA DAYALI VERGİ DENETİMİNDE ‘KURGAN’, ‘VİZ’ VE ‘DİJİTAL İZLER VE VERİ MADENCİLİĞİ’ KULLANIMI; VERGİ MAHREMİYETİ, KİŞİSEL VERİLERİN KULLANILMASI VE ANAYASANIN TİCARETİN SERBESTLİĞİNİ KORUYAN HÜKÜMLERİ AÇISINDAN SORUNSALLIK TEŞKİL EDİYOR.”

Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından 1 Ekim 2025 tarihi itibarıyla uygulanmasına başlanan Kuruluş Gözetimli Analiz Sistemi (KURGAN) ve Vergi Denetim ve Analiz Sistemi (VEDAS) Türkiye’de faaliyet gösteren her ölçekteki işletmelerin, ortaklarının ve yetkililerinin vergi denetiminde yepyeni bir dönemin başlangıcı oldu. Yapay zekâ tabanlı olarak sahte belge kullanan ve düzenlenleyenlerin takibi ve cezalandırılmasında mali sistemi değiştirecek kurallar getiren uygulamanın tüm yönleri; İzmir Serbest Bölgesi ve Menemen Ticaret Odası’nın iş birliği ile düzenlenen konferansta detayları ele alındı.

MALİ MÜŞAVİRLERDEN YOĞUN İLGİ

İzmir Serbest Bölgesi (İZBAŞ) Mali ve Mevzuat Danışmanı Prof. Dr. Keramettin Tezcan’ın konuşmacı olduğu konferans, işletme sahipleri ve mali müşavirlerden yoğun ilgi gördü. Türkiye’nin önde gelen mali hukukçuları arasında yer alan Tezcan, KURGAN’ın temel felsefesinin mükelleflerleri “riskli” olarak etiketlemek değil; mal ve hizmet alışverişi gibi işlemlere bir risk puanı atamak olduğunu ve bir erken uyarı sistemi olarak sinyal verdiğini belirtti.

Sistemin, alıcı veya satıcıya risk puanı atamadığını, bunun yerine çok sayıda veri kaynağını analiz ederek işlemin kendisinin ne kadar riskli olduğunu hesapladığını vurgulayan Keramettin Tezcan, “İşletme sahiplerimiz ve mali müşavirlerimizin, geride kalan bir ayı aşkın sürede KURGAN ve kısa adı VEDAS olan Vergi Denetimi ve Analiz Sistemi ile ilgili olarak yeterli bilgi sahibi olmadığını görüyoruz. Bu yeni dönem, Türkiye’nin de içinde olduğu OECD ülkelerinin tümünde uygulanmaya başlanan bir sistemler bütününün ülkemizdeki uygulamasıdır. Ayrıca ülkemizin gri listeye dönmemek için gerekli koşullar arasında yer almaktadır. Sistemin temel amacı, vergiye gönüllü uyumun artırılmasıdır.” dedi.

VERİLERE ANLIK ERİŞİM

KURGAN’ın, e-belge gibi anlık verilere erişerek çalışmak üzere tasarlandığına işaret eden Tezcan, mükelleflerin bilgi isteme yazılarına verdiği cevapların da doğrudan risk analiz sisteminin bir girdisi olarak kullanıldığını ve denetim planlarını dinamik olarak etkilediğini kaydetti.

Sistemin doğru anlaşılmasının büyük önem taşıdığını sözlerine ekleyen Prof. Dr. Keramettin Tezcan şu değerlendirmeyi yaptı:

“KURGAN, tek başına bir yazılım projesi değildir. Sahte belge düzenlemenin ‘öncül suç’ sayılması, vergi incelemesi ile vergi suçu soruşturmasının birbirinden ayrılması gibi mevzuat değişiklikleri ve denetim süreçlerini hızlandıran Rapor Otomasyon Sistemi gibi teknolojik yeniliklerle birlikte bütüncül bir stratejinin parçasını oluşturmaktadır. Sistemin çok sayıda kriterden oluşan analiz tarafı, işlem risklerini ölçmektedir. İşlemlerin gerçeklikten uzak olması, miktar veya mahiyet itibariyle gerçek durumu doğru yansıtmaması en temel işlem risklerini barındırmaktadır. Ayrıca mükelleflerin ilişkili mükelleflerle emsaline aykırı düşecek şekilde mal veya hizmet alım veya satımında bulunması da riskli bir işlemdir. Sistem şimdilik işlemlerin gerçekliğine odaklı analizler yürütmektedir. KURGAN, mümkün olan en kısa sürede sahte belgeyi tespit etmeye çalışır. Cari denetimlerin yapılmasına imkân sağlaması ve bilgi isteme yazıları ile mükelleflere risk durumlarına yönelik sinyalleme yapan bir uygulamadır. Böylece sadece yüksek risk skoru taşıyan sınırlı sayıdaki işleme odaklanılır. Bir yandan mükelleflere de kendi risk durumları ile ilgili değerlendirme yapma imkânı sağlamaktadır. Elektronik ortamda yapay zekâya dayalı vergi denetiminde ‘KURGAN’, ‘VİZ’ ve ‘Dijital İzler ve Veri Madenciliği’ kullanımı; vergi mahremiyeti, kişisel verilerin kullanılması ve Anayasa’nın ticaretin serbestliğini koruyan hükümleri açısından sorunsallık teşkil ediyor.”

Konferansın sonunda Menemen Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkanı İzzet Süsoy ve İZBAŞ Yönetim Kurulu Başkanı Eyüp Sevimli tarafından Keramettin Tezcan’a Atatürk portresi takdim edildi.

KUTU

KURGAN ve VEDAS’ta RİSK ANALİZİ

DEĞERLENDİRMELERİNDE

ÖNE ÇIKAN BAŞLIKLAR

• Sahte Belge Düzenleyenler ve Kullananlar
• Kasa hesabında sürekli olarak normalin üzerinde nakit bulunması

• Sirket ortak ve ilişkili kişilerine yüksek tutarlı borç para verilmesine rağmen faiz gelirlerinin olmaması yada düşük olması
• Sirketin ortağına ya da ilişkili kişilere sermayesinin üç katı tutarında borçlu olması
• İşletmelerin kasa ve banka hesaplarında yeterli bakiye bulunmasına rağmen yüksek tutarlı kredi kullanımı nedeniyle oluşan finansman giderlerinin bulunması
• Mükellef ile doğrudan yada dolaylı ilişkili kişiler üzerinden yapılan çek tahsilatları
• Bilançoda yer alan ticari alacak tutarlarının gelir tablosundaki satışlar toplamı ile uyumlu olmaması
• Değersiz alacakların bulunması
• Şüpheli alacaklar için şüpheli hale geldiği yıldan sonra dava açılarak karşılık gideri yazılması ya da dava açılan dönemden sonra karşılık gideri yazılması
• Ticari borçlar bilançonun aktifindeki ticari alacaklar ve stoklar hesaplarıyla uyumlu olmaması
• Yüksek tutarlı stok görünümü
• Yüksek tutarda stok değer düşüklüğü karşılığı ayrılması
• Avans hesaplarının uzun süre açık tutulması
• Maddi duran varlıkların tutarının işletmenin faaliyeti ile uyumu
• Dönem için amortisman ayırma yönteminin değiştirilmesi
• Büyük tutarda hazır değeri mevcut iken banka kredi kullanımı olması
• Banka kredi kullanımı varken ortaklara borç verilmesi
• Karlılık oranının sektörel ortalamaya göre sapma göstermesi
• Gelir tablosunda yer alan toplam satışlara oranla karın düşük olması
• Karlılık oranının diğer yıllara göre sapma göstermesi
• Nakit satışlarının sektör ortalamasının altında ya da üstünde olması